اپيدميولو‍‍ژي و كنترل بيماري هاي قابل پيشگيري با واكسن

 
سياه سرفه: «Pertussis» «Whooping cough»

تعريف:  يك بيماري باكتريايي حاد مجاري تنفسي است. مرحله مقدماتي بيماري به صورت آبريزش از بيني شروع شده و ناگهاني با سرفه هاي تشنجي كه به تدريج در فاصله 1 تا 2 هفته حالت حمله اي پيدا مي كند و يك تا دو ماه و گاهي بيشتر ادامه مي يابد، به پيش مي رود.

از نظر باليني با شروع بي سر و صدا همراه با تب خفيف و سرفه تحريكي مشخص مي شود. سرفه به تدريج حمله اي مي شود و حالت خاص فرياد شهيق «Whoop» پيدا مي كند «دم بلند شبيه بانگ خروس» طيف بيماري از بيماري شديد تا غير معمول (آتيپيك) و خفيف (بدون فرياد) متغير است. چيني ها آنرا سرفه 100 روزه        مي نامند.

عامل بيماري: عامل ايجاد بيماري درصد زيادي از موارد بوردتلاپرتوسيس (Bordetella Pertussis) است. در درصد كمي از موارد (كمتر از 5% موارد ) عامل بيماري احتمالاً بورد بلاپاراپرتوسيس مي باشد. باكتري در خارج از بدن انسان تنها مدت كوتاهي زنده مي ماند. بورد تلاپرتوسيس فقط در انسان بيماري ايجاد مي كند و با توليد توكسين در بدن بيماري زايي ايجاد مي كند.

وقوع بيماري: از سال 1960 ميلادي با ورود واكسن، تعداد موارد و مرگ و مير در سطح جهان افت قابل    توجه اي نموده است. سالانه حدود 40 ميليون نفر را مبتلا مي كند (در سراسر جهان) و سالانه حدود 350 هزار نفر در اثر اين بيماري مي ميرند. بيشتر موارد مرگ در كشورهاي قاره آفريقا، آسيا و آمريكاي مركزي و لاتين رخ مي دهد. سياه سرفه يكي از بيماريهاي كشنده در شيرخواران و كودكان خردسالي است كه واكسينه نشده اند و به ويژه اگر دچار سوء تغذيه يا ساير بيماري هاي عفوني تنفسي مثل پنوموني هم باشند.

موارد گزارش شده در ايران در سال 1382، 5 مورد مي باشد. بدون شك بعلت عدم ثبت دقيق و درمان سرپايي بيماران، ميزان موارد كشوري به مراتب بيش از اين ارقام مي باشد.

بيشترين ميزان بروز بيماري در كودكان كمتر از 5 سال است. شيرخواران زير 6 ماه بيشترين مرگ و مير را دارند. ميزان بروز و مرگ و مير بيماري در دختر بچه ها بيشتر از پسر بچه ها است.

مخزن: انسان

روش انتقال: انتقال بيماري در اثر تماس مستقيم با ترشحات دستگاه تنفس افراد آلوده از طريق هوا و احتمالاً قطره هاي آب دهان صورت مي گيرد. نقش اشياء آلوده  در انتشار عفونت ناچيز به نظر مي رسد مگر آنكه تازه آلوده شده باشند.

دوره كمون: معمولاً بين 7 تا 20 روز است. (1 تا 3هفته).

سير باليني بيماري: بوردتلاپرتوسيس روي اپي تليوم سطحي دستگاه تنفس تكثير مي كند و باعث التهاب و نكروز مخاط و منجر به تهاجم ثانويه باكتريال مي شود. در سير بيماري سه مرحله مشخص شده است. (بيماري معمولاً 8-6 هفته طول مي كشد.)

الف: مرحله كاتارال (زكامي): كه حدود 10 روز طول مي كشد. (آبريزش، اشك ريزش، عفونت خفيف ملتحمه، كسالت و تب خفيف)

ب: مرحله حمله اي ( پاراكسيسمال Paroxysmal): كه 4-2 هفته به طول مي انجامد. در اين مرحله   سرفه هاي خشك با حمله هاي تكراري حدود 30 بار در روز عارض مي شود.

ج: مرحله نقاهت: كه 2-1 هفته طول مي كشد.

* عوارض اصلي سياه سرفه عبارتند از: برونشيت، برونكوپنوموني و برونشكتازي، حملات ممكن است به دليل شدت و فشار وارده باعث خونريزي زير ملتحمه اي، خون دماغ، خلط خوني (هموپتزي) و خونريزي هاي     نقطه اي در مغز گردد كه مي تواند باعث تشنج و مرگ مي شود.

دوره واگيري: در مرحله كاتارال (catarrhal) و قبل از شروع سرفه هاي تشنجي به شدت واگيردار است. و معمولاً دوره واگيري تا سه هفته بعد از شروع حمله هاي پاراكسيسمال طول مي كشد.

« در واقع يك هفته بعد از تماس تا حدود 3 هفته پس از شروع حملات سرفه اي» و در صورتيكه بيماري با اريترومايسين درمان شود دوران آلودگي كنندگي آن معمولاً تا 5 روز يا كمتر، بعد از شروع درمان ادامه خواهد داشت.

Cross: كنترل و پيشگيريحساسيت و مقاومت: كساني كه مبتلا شده اند، ايمني طولاني مدت را كسب مي نمايند، بطوريكه احتمال ابتلاي مجدد به حداقل مي رسد. شواهدي از انتقال ايمني انفعالي از طريق جفت به شيرخواران در دست نمي باشد.

 

 

 

الف: پيشگيري:

1- ارتقاء آگاهي هاي بهداشتي مردم و تاكيد بر تاثير واكسيناسيون عليه اين بيماري.

2- واكسيناسيون فعال: موثرترين اقدام پيشگيرانه است. در بعضي از كشورها دو نوع واكسن وجود دارد:

             الف: سوسپانسيون بوردتلاپرتوسيس كاملاً كشته شده (واكسن سلول كامل)

             ب: تركيب اجزاي تلخيص شده ارگانيسم و توكسين سياه سرفه رفع سميت شده و يا واكسن هاي                                  فاقد سلول (Dtap).

واكسن سياه سرفه به طور معمول همراه با واكسنهاي ديفتري و كزاز تجويز مي شود. اين واكسن كه به نام واكسن DPT موسوم است در 2 ماهگي، 4 ماهگي و 6 ماهگي تزريق مي شود و در 18 ماهگي و در سنين 6-4 سالگي يادآور آن تزريق مي شود.

 اين واكسن براي تجويز در افراد بالاي 6 سال توصيه نمي شود(تا پايان 6 سالگي تزريق مي شود).

1-  در هنگام اپيدمي ها، افرادي كه در معرض خطر زيادي هستند را بايد با تجويز يك دوره 14 روزه مصرف اريترومايسين محافظت كنيم.

 

ب: كنترل بيماران، تماسها و محيط:

1- گزارش به مقامات بهداشتي

2- جداسازي بيمار: موارد شناخته شده بيماري بايد از نظر تنفسي جدا باشند. موارد مشكوك نبايد در تماس با كودكان كم سن و سال به خصوص نوزاداني كه واكسينه نشده اند حداقل تا 5 روز بعد از شروع يك دوره اريترومايسين قرار گيرند.

3- گندزدايي همزمان: ترشحات گلو، بيني و اشياء آلوده شده به اين ترشحات بايد گندزدايي شوند.

4- قرنطينه: تماس هاي خانوادگي به خصوص كودكان كمتر از 7 سال كه به طور ناقص واكسينه شده اند لازم است به مدت 14روز (حداقل 5 روز بعد از شروع اريترومايسين ) از رفتن به مدرسه و كودكستان منع شوند.

5- محافظت تماس ها: تزريق ايمنوگلوبولين موثر نيست. صرف نظر از نحوه ايمني در تماس هاي خانوادگي، يك دوره 14 روزه اريترومايسين توصيه مي شود.

6- درمان اختصاصي: اريترومايسين دوره بيماري را كوتاه مي كند ولي نشانه هاي باليني آنرا تغيير نمي دهد مگر آنكه در مرحله كمون و يا در مراحل اوليه آبريزش از بيني مصرف شود.